10ο Διεπιστημονικό Συνέδριο «Έρευνα και δράσεις για την αναγέννηση των ορεινών και απομονωμένων περιοχών »

Το συνέδριο έλαβε χώρα στις 22-24 Σεπτεμβρίου 2022, Μέτσοβο.

Εγκατάλειψη της γης και ιστορία τοπίου στον νοτιοανατολικό Γράμμο

Περίληψη: Το τοπίο στην ελληνική ορεινή ενδοχώρα έχει αλλάξει άρδην τις τελευταίες δεκαετίες, εξαιτίας της εγκατάλειψης της κτηνοτροφίας, της γεωργίας και των ορεινών οικισμών. Η αλλαγή αυτή, παρότι έχει σημαντικές οικολογικές συνέπειες, δεν έχει μελετηθεί συχνά από περιβαλλοντική σκοπιά και δεν έχει αποτυπωθεί με ποσοτικούς όρους. Στο πλαίσιο του έργου «Ecotime Machine – Ανάπτυξη εφαρμογής 4D περιήγησης στην ιστορία του τοπίου» διερευνήθηκε η ιστορία του τοπίου στο νοτιο–ανατολικό Γράμμο, μέσα από το συνδυασμό διαφορετικών μεθόδων από τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιστήμες, όπως φωτοερμηνεία διαδοχικών αεροφωτογραφιών, δειγματοληψίες βλάστησης, παρακολούθηση πανίδας, παλυνολογία, συνεντεύξεις και
συλλογή μαρτυριών κα. Με βάση τα αποτελέσματα, ο πληθυσμός της περιοχής έφτασε στο μέγιστο (1.600 άτομα) πριν τη δεκαετία του 1940, για να συρρικνωθεί στη συνέχεια ως σήμερα (243 άτομα). Αντίστοιχα, η κτηνοτροφία μειώθηκε από τις 30.000 ζωικές μονάδες περίπου στο 1/10, οι καλλιεργούμενες εκτάσεις κατά 98% και οι λιβαδικές κατά 30%. Το αποτέλεσμα ήταν μία αύξηση των δασικών εκτάσεων κατά 22%, με το μεγαλύτερο μέρος να το κερδίζει η Μαύρη Πεύκη. Ταυτόχρονα, ο βαθμός δενδροκάλυψης ανέβηκε σημαντικά, τόσο στις εναπομείνασες ανοικτές
εκτάσεις όσο και στις δασικές, οδηγώντας στην εκτίμηση ότι η πραγματική έκταση που καλύπτεται από δέντρα διπλασιάστηκε στο διάστημα 1945–2015. Η αλλαγή στην κάλυψη της γης επέφερε αλλαγές στη χρήση της γης και τη νοηματοδότηση του τοπίου. Στη θέση του παλιού μεικτού αγροδασικού τοπίου, έχουμε σήμερα μία σχεδόν αμιγώς δασική περιοχή, η οποία αξιοποιείται κυρίως από την υλοτομία και τον τουρισμό. Στο πλαίσιο των κυρίαρχων οικοτουριστικών προσεγγίσεων, η ιστορία αυτή συχνά απωθείται και η περιοχή αναδεικνύεται ως ένα διαχρονικό, ανιστορικό
φυσικό τοπίο, ή ακόμα ως ένα παρθένο δάσος. Τα αποτελέσματα του έργου αποτυπώθηκαν με τη βοήθεια δύο καινοτόμων εφαρμογών που δημιουργήθηκαν ειδικά για το έργο, έναν 2D διαδικτυακό διαδραστικό χάρτη και μία 3D εφαρμογή επαυξημένης πραγματικότητας.