Γράμος

Το ορεινό συγκρότημα του Γράμου, βόρεια απόληξη της οροσειράς της Πίνδου, απλώνεται στους Νομούς της Καστοριάς και των Ιωαννίνων, χωρίζοντας τη Δυτική Μακεδονία από την Ήπειρο και ταυτόχρονα την Ελλάδα από τη γειτονική Αλβανία. Υψώνεται μέχρι τα 2520 μ., αποτελώντας το τέταρτο ψηλότερο βουνό στην Ελλάδα. Στα νοτιοανατολικά ο ορεινός όγκος συνεχίζει με τα Όντρια και το Βόιο, το οποίο χωρίζεται από το Γράμο με τον ποταμό Σαραντάπορο.

Οριοθέτηση περιοχής έργου

Καθώς το έργο στηρίζεται στην προσέγγιση του τοπίου, η οριοθέτηση έγινε με βάση τον προαναφερόμενο ορισμό του τοπίου, δηλαδή το τμήμα μιας περιοχής την οποία το ανθρώπινο μάτι συνθέτει σε μία ενιαία εικόνα συμπεριλαμβάνοντας όλα τα αντικείμενα που περιέχονται στην περιοχή αυτή και κατά συνέπεια σε αυτό που αντιλαμβάνονται και βιώνουν οι επισκέπτες μιας περιοχής. Έτσι:

• Ως 1^ο επίπεδο (στενή περιοχή) υλοποίησης του έργου, ορίστηκε η κοιλάδα της Παλιάς Κοτύλης, η οποία και περιλαμβάνει τον αντίστοιχο οικισμό. Περιμετρικά και ειδικότερα στη βόρεια, βορειο-δυτική και νοτιο-δυτική πλευρά, η οριοθέτηση ακολουθεί την κορυφογραμμή (οριοδείκτης), με βάση τις διαθέσιμες ισοϋψεις. Στην ανατολική πλευρά, δηλαδή στην είσοδο της κοιλάδας, η χάραξη έγινε με τρόπο ώστε να διατηρεί καλύτερα την ενιαιότητα του τοπίου. Έκταση: 506,055

• Ως 2^ο επίπεδο (ευρεία περιοχή) υλοποίησης του έργου, ορίστηκε το άνω τμήμα της λεκάνης απορροής του Σαραντάπορου που βρίσκεται στην ορεινή ενότητα του Γράμου – Βόιου. Το μεγαλύτερο μέρος (δυτικά και κεντρικά) καταλαμβάνεται από την κοιλάδα των οικισμών Μυροβλήτης – Πευκόφυτο – Χρυσή και οριοθετείται από την κορυφογραμμή των όγκων «Αρένες». Στα ανατολικά βρίσκεται η κοιλάδα της Κοτύλης και στα βόρεια οριοθετείται από την κορυφογραμμή με υψηλότερη κορυφή τον «Πύργος Κοτύλης». Περιμετρικά και ειδικότερα στη βόρεια, βορειο-δυτική και νοτιο-δυτική πλευρά, η οριοθέτηση ακολουθεί την κορυφογραμμή (οριοδείκτης), με βάση τις διαθέσιμες ισοϋψεις. Στην ανατολική πλευρά, η χάραξη έγινε με τρόπο ώστε να διατηρεί καλύτερα την ενιαιότητα του τοπίου. Έκταση: 11.758,450

Εικ. 28 Η στενή και ευρεία περιοχή υλοποίηση του έργου, εντός της ενότητας το Γράμου

Διοικητικά, η περιοχή αυτή ανήκει στο μεγαλύτερο μέρος της στην Περιφερειακή Ενότητα Καστοριάς, Δήμο Νεστορίου, Κοινότητες Νεστορίου, Κοτύλης, Χρυσής, Επταχωρίου, ενώ ένα μικρό τμήμα στα δυτικά στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων, Δήμο Κόνιτσας, Κοινότητα Αετομηλίτσας.

Υδρολογικά, στο σύνολό της ανήκει στη λεκάνη απορροής του Αώου και συγκεκριμένα του Σαραντάπορου, παραπόταμου του Αώου.

Εικ. 2 Διοικητική υπαγωγή της περιοχής του έργου

Τμήμα της ευρείας περιοχής, έκτασης 5.267,36 ha (περ. το 45%), ανήκει στην Περιοχή του Δικτύου Natura 2000 με Κωδικό GR1320002 «Κορυφές Όρους Γράμου».

Το Φυσικό περιβάλλον της περιοχής

Το βουνό Γράμμος αποτελεί ένα ορεινό συγκρότημα στα σύνορα Ηπείρου, Δ. Μακεδονίας και Αλβανίας με υψόμετρό που κυμαίνεται  από 600μ. έως 2520 μ.

Ο κύριος κορμός του αποτελείται από μια ορεογραμμή κατά μήκος των Ελληνοαλβανικών συνόρων που με κατεύθυνση (Ν-ΝΔ) – (Β-ΒΑ) διέρχεται από τις κορυφές: Μαρία, Καμενίκ (2041μ), Γκόλιο (1936μ), 2169μ, Μαύρη Πέτρα (2431μ), 2520μ, Σακκούλι (2412μ), Μπαταρός (2030μ). Το κεντρικό του τμήμα κατέχουν οι κορυφές Περήφανο (2442μ), Κιάφα (2398μ), Σούφλικας (2140μ) ενώ στα ανατολικά δεσπόζουν οι Επάνω (2192μ) και Κάτω Αρένες (2075μ).

Από την πλευρά της Μακεδονίας, στις ανατολικές όχθες του Σαραντάπορου αναπτύσσεται, σ΄ όλο το μήκος του άνω ρου του, το Βόιον όρος με μια επιμήκη κορυφογραμμή που κυμαίνεται στο υψόμετρο των 1.800 μέτρων, σε νοτιοανατολική κατεύθυνση.

Τα ρέματα και τα μικρά ποτάμια στο νότιο και ανατολικό τμήμα του βουνού σχηματίζουν τον ποταμό Σαραντάπορο, παραπόταμο του Αώου, που αποτελεί και το φυσικό όριο του από τα γειτονικά βουνά: του Βοίου και του Σμόλικα με τις προεκτάσεις του (Ταμπούρι, Γύφτισσα). Τα ρέματα του βόρειου τμήματος χύνονται στον Αλιάκμονα. Το πλούσιο σε βροχοπτώσεις και χιονοπτώσεις κλίμα της περιοχής (ο μέσος όρος του δείκτη βροχοπτώσεων ξεπερνά κατά τόπους τα 2.000 χιλιοστά ετησίως), τροφοδοτεί με άφθονα όμβρια αλλά και πηγαία ύδατα τους δυο μεγάλους ποταμούς, τα ρυάκια και τους χειμάρρους της.

Με την πάροδο του χρόνου, οι δυο παραπάνω ποταμοί διαμόρφωσαν δυο ευρύτατες ορεινές κοιλάδες με φυσικά χαρακτηριστικά τέτοια που συνιστούν τις καταλληλότερες συνθήκες επιβίωσης του ανθρώπου, ευνοώντας και τη μόνιμη εγκατάστασή του. Οι γύρω από τον Γράμμο ορεινοί σχηματισμοί, τόσο από την πλευρά της Αλβανίας όσο και της Ελλάδας, διαμορφώνουν ουσιαστικά έναν ενιαίο φυσικό χώρο με όμοια γεωγραφικά χαρακτηριστικά, ο οποίος λειτούργησε και ιστορικά  ως μία ενότητα.